Maart 2025
‘Energie managen is een complexe, integrale kwestie’
Interview met Arjen Leenhouts, commercieel directeur Hellemans Consultancy
Arjen Leenhouts, commercieel directeur bij Hellemans Consultancy, onderdeel van Unica, ziet enorme uitdagingen. Uitdagingen met betrekking tot de technische en politieke keuzes die in de energietransitie gemaakt (moeten) worden. Tegelijkertijd ziet hij bij bedrijven, die bij de integrale aanpak daarvan aan het roer staan, het besef groeien dat energiebeheer steeds belangrijker wordt. Energiemanagementsystemen (EMS) schieten als paddenstoelen uit de grond, en zullen volgens Leenhouts een belangrijke rol gaan spelen in de noodzakelijke flexibiliteit.
Arjen Leenhouts belandde via een ongewone route op zijn huidige plek. Hij begon zijn carrière in soft- en hardware services voor steengroeves in Duitsland, werd directeur bij Hellemans Consultancy, en begeleidde vervolgens als clusterdirecteur de integratie van het bedrijf binnen Unica Energy Solutions. Nu adviseert hij met zijn consultancyteam andere bedrijven op het gebied van energie(inkoop) en CO2-reductie. Meer dan eens komen daar de termen energieflexibiliteit, EMS, risico's, financiering en integraliteit voorbij. Begrippen waarin hij zowel uitdagingen als kansen ziet en waarop hij in dit interview dieper ingaat.
Welk belang hebben bedrijven bij energieflexibiliteit?
'We willen van alles: CO2-neutraal zijn, elektrificeren op grote schaal met behulp van onder andere zonnepanelen, warmtepompen en elektrische auto’s en tegen 2030 moeten kolencentrales sluiten. Dus stappen we steeds meer over naar wind- en zonne-energie. ‘U vraagt, en wij laten onze centrales draaien’ verandert daardoor in een markt waarin bedrijven zich moeten aanpassen aan wat er aan energie beschikbaar is. Want de verzwaringsaanvragen stapelen zich op aan de achterzijde. Het resultaat daarvan is een op bepaalde momenten vol elektriciteitsnet. En bedrijven met bestaande aansluitingen zullen vaker te maken gaan krijgen met gedwongen leveringspauzes. Dat vraagt energieflexibiliteit bij die bedrijven.’
‘Doordat bedrijven kritisch naar hun eigen piekmomenten kijken en deze pieken waar mogelijk gaan vermijden door technisch in te grijpen of activiteiten te verschuiven, dragen ze ten eerste bij aan een oplossing voor hun eigen netcongestie. Daarnaast zorgen deze maatregelen ervoor dat er misschien ruimte komt of blijft voor andere bedrijven. Tevens dragen ze bij aan de CO2-reductie. Tot slot kan er ook een financiële prikkel zijn. Door minder energie af te nemen op hele dure momenten of door goedkope stroom op te slaan in een accu en die energie terug te leveren op financieel gunstige momenten, kan dit de bedrijven geld opleveren.’
Als bedrijven inderdaad flexibeler willen omgaan met hun energiehuishouding. Wat is daarvoor dan nodig?
‘Alles bij elkaar opgeteld resulteert het in een vrij complex energiemanagementsysteem. Dit EMS (soft- en hardware) verzamelt continu data en stuurt in combinatie met een slim algoritme ‘apparaten’ aan. Denk bijvoorbeeld aan een accu, zonnepanelen, elektrische boilers, laadpalen, gebouwbeheersystemen, wko’s en dergelijke. Dat stelt bedrijven in staat om hun afname net onder het vermogen te houden dat de netbeheerder toestaat.’
‘Elke oplossing als uiteinde van spinnenweb, waarbij hele web beweegt zodra er aan één van de uiteindes iets wordt gedaan’
Hoe kunnen bedrijven hun energiegebruik verder aanpakken?
‘Als je echt omhoog zit als bedrijf, dan staat inventariseren op één. Zoek uit wat jouw energieprofiel is. Wanneer piekt het verbruik en waarom? En kun je daar vervolgens iets aan doen? Mocht een bedrijf in de gelukkige situatie verkeren dat er nog ruimte over is op het lokale stroomnet, dan is een warmtepomp misschien een oplossing. Als die mogelijkheid er niet is, dan vormt een batterij in combinatie met een EMS een goed alternatief. Daarmee kan men schommelingen in het energiegebruik slim managen.’
‘Een andere mogelijkheid: overleg met je buren. Ja, dat is vaak lastiger, want iedereen houdt er zijn eigen ideeën op na. Waar het ene bedrijf de vrijheid heeft met de buren te overleggen, moet een ander bedrijf zich aan de strenge inkoopregels van het moederconcern houden, waardoor het absoluut niet aan zijn energieprofiel kan tornen. Het doorbreken van die individuele eisen en wensen kan wel een nieuw energiegebruiksoverzicht opleveren. En het zou zelfs kunnen leiden tot de gezamenlijke oprichting van een energiehub, met de mogelijkheid om centraal energie op te wekken en over meerdere gebruikers uit te wisselen. Voor deze laatste oplossing zijn wij met ons innovatiecentrum in de laatste fase van het opzetten van een aanpak.’
Is dat voor elk bedrijf of pand weggelegd?
‘Grote of kleine bedrijfspanden, eengezinswoningen, hoekwoningen, gestapelde bouw, appartementencomplexen; in principe is deze combinatie van technieken overal toe te passen. Ook de aanschaf van een thuisbatterij of mini-opslag neemt in populariteit toe. Al zijn dat nu meestal nog accu’s met een capaciteit voor maar een of twee uur.’
Helpt het wel tegen netcongestie?
‘Enerzijds ontlast je het stroomnet door op de grote opwekmomenten de overvloed aan elektriciteit op te slaan. Anderzijds stellen deze maatregelen Tennet, de Nederlands-Duitse transmissienetbeheerder, voor een uitdaging. Wanneer iedereen massaal batterijen laat installeren, wordt ook iedereen ineens speler op de flexibele energiemarkt. Tennet ziet nu al dat dit averechts werkt. Als particuliere en bedrijfsmatige gebruikers tegelijkertijd een accu of thuisbatterij willen opladen omdat de stroom goedkoop is, ontstaan er ook weer enorme schommelingen die de stabiliteit van het elektriciteitsnet beïnvloeden. Tennet neemt daarom de touwtjes in handen wat betreft deze fluctuaties en heeft een paar maanden geleden al de eerste maatregelen genomen met betrekking tot de prijsvorming op de onbalansmarkt.’
Welke rol is daarbij weggelegd voor installateurs?
‘Al deze ontwikkelingen gaan gepaard met een toenemende vraag naar technische aanpassingen. Installaties gaan bijvoorbeeld van gasgestookt naar elektrisch gevoed, en steeds meer slimme oplossingen worden op elkaar afgestemd via een EMS. Daarvoor zijn installateurs nodig, zowel aan de E- als W-zijde. Het plaatsen van zonnepanelen vormt in veel gevallen een eerste stap. Maar installateurs en afnemers moeten zich gezamenlijk ook de vraag stellen wat er gebeurt als er geen zon is. Of hoe zonnepanelen aan de laadinfrastructuur van de afnemer gekoppeld kunnen worden, zodat op zonnige dagen een gebalanceerd oplaadsysteem ontstaat.’
‘Ik zie elke oplossing als het uiteinde van een spinnenweb waarbij het hele web beweegt zodra er aan één van de uiteindes iets wordt gedaan. Energiemanagement is dé manier om ervoor te zorgen dat het één werkend spinnenweb blijft. In de zoektocht naar een oplossing staan samenwerken en het koppelen van systemen centraal. Voor zowel de afnemers, klanten als de installateurs ligt hier de uitdaging. Jarenlang focusten installateurs zich alleen op hun eigen specialisme. Dat kan nu echt niet meer, vandaar ook dat we binnen Unica verschillende specialismen bij elkaar brengen.’
‘Een energetische ‘road-map’ is onontbeerlijk’
Welke verschillen ziet u nu al ten opzichte van vijf jaar geleden?
‘Vroeger had de energie-afnemer het voor het zeggen, waardoor er een concurrentiestrijd tussen energieleveranciers ontstond. Destijds maakten de leveranciers gebruik van energie afkomstig van (eigen) gas- en kolencentrales. Tegenwoordig komt een groot deel van de energie van zon en wind. Twee niet te sturen energiebronnen die komen en gaan. Nu de productie vanuit gas- en kolencentrales afneemt en het gebruik van zonne- en windenergie toeneemt, verschuift de markt van vraag-gestuurd naar aanbod-gestuurd. Statistieken laten zien dat we inmiddels op een zonnige en winderige dag voor een steeds langere tijd, soms meerdere uren, voldoende elektriciteit opwekken om te voldoen aan de vraag. Steeds vaker spreken we zelfs van een overschot (negatief geprijsde uren). Voor de rest van de dag leveren wind en zon voorlopig nog te weinig capaciteit om constant in onze behoeften te voorzien. Opslag moet een oplossing worden voor de onbalans tussen vraag en aanbod.’
Hoe ziet het elektriciteitslandschap er volgens u over tien jaar uit?
‘Gezien de plannen verwacht ik dat Nederland over tien jaar nog veel meer gebruik maakt van energieproductie uit zon en wind, dit laatste vooral door windmolens op het water. Omdat de zon en wind niet te beïnvloeden zijn, hebben veel meer instellingen, ook netbeheerders, en bedrijven opslagmogelijkheden nodig in de vorm van bijvoorbeeld batterijen of waterstof. Laatstgenoemde oplossing loopt wat vertraging op, maar biedt zeker perspectief voor de komende jaren. Het maken van groene waterstof door wind en zon, ook in landen rond de evenaar met transport naar Europa, zal dan een gegeven zijn.’
‘Het is vervolgens aan de gebruikers en bedrijven om zich te verdiepen in het eigen verbruik en keuzes te maken in hoeverre een flexibel energiesysteem technisch mogelijk is en natuurlijk uiteindelijk betaalbaar blijft: een energetische ‘roadmap’ is onontbeerlijk. Een goed energiemanagementsysteem is daarbij in mijn optiek een mooie manier voor energie-afnemers om grip te krijgen en te houden op het interne verbruik en de kosten. Ik kijk dan ook met grote belangstelling en nieuwsgierigheid uit naar de komende jaren waarbij de richting wel duidelijk is, alleen nog niet hoe snel we die kant opgaan.’
Tekst: Laura Timmermans
Fotografie: Wouter Middendorp